Het koolstofbudget: de verdeling van een taart
Bron: Global Carbon Project.
Over het beperkte koolstofbudget dat ons nog rest en waarom daar niet over wordt gesproken. (Bron: Klimaatopwarming, de feiten zonder de franjes)
Greta Thunberg waagt zich op dit moment aan een trans-Atlantische zeiltocht naar de VS. Enkele weken terug sprak de jonge Zweedse klimaatactiviste nog het Franse parlement toe. Ze sprak over het erg kleine koolstofbudget dat we nog hebben om beneden 1,5°C opwarming te blijven. Over dat koolstofbudget, de taart die we nog ter beschikking hebben, wordt zelden gesproken. Laten we het over die taart hebben.
Tijdens haar toespraak voor het Franse parlement verdedigde Greta zich fel tegen de bewering dat zij en de andere jeugdige klimaatactivisten alarmistisch zouden zijn. ‘Om hen van antwoord te dienen, wil ik verwijzen naar pagina 108, hoofdstuk 2 van het meest recente IPCC rapport. Daar zullen jullie al onze “meningen” opgelijst zien staan. En daar zal je ook het koolstofbudget zien staan dat ons nog rest.’
Dat budget om met twee kansen op drie beneden 1,5°C opwarming te blijven bedraagt sinds 1 januari 2018 ongeveer 420 miljard ton CO2 (420GtCO2). En dan maakt Greta zich terecht boos. ‘En nooit, geen enkele keer heb ik een politicus, een journalist of een CEO deze cijfers nog maar horen vernoemen. Alsof je niet eens het bestaan ervan afweet. Het lijkt erop dat jullie dat laatste IPCC rapport zelfs niet hebben gelezen.’
Greta stelt zich terecht de vraag waarom dit zo verborgen blijft, waarom niemand over dat budget wil praten, laat staan het te gebruiken in een beleid.
Zo’n koolstofbudget is nochtans erg eenvoudig, je kan er duidelijk over communiceren, je kan er simpele rekensommen mee uitvoeren. We hebben een budget van 420 eenheden waarvan we jaarlijks 37 eenheden verbruiken. Je hoeft nog niet in het middelbaar te zitten, zoals Greta, om te kunnen berekenen dat dit budget binnen 12 jaar op is. Het is een rekensom uit het derde studiejaar. En dat zegt, dat 1,5°C opwarming dan een feit is. En dat resulteert in de slogan op klimaatbetogingen: ‘we hebben twaalf jaar om …’.
Brutale logica
Het is de brutale logica van dat rekensommetje en, meer nog, het resultaat ervan dat het koolstofbudget zo problematisch maakt voor politici, journalisten en CEO’s. Maar ook voor klimaatbewegingen, milieubewegingen, ngo’s, en groene politici. Dat was in 2011 ook al het geval toen het IPCC het budget van 1000GtCO2 opstelde om beneden 2°C opwarming te blijven. Maar er schuilt nog meer achter dat kleine koolstofbudget dan Greta aanhaalt in haar betoog.
Hier volgt een kleine opsomming van de problemen met dat koolstofbudget (en mogelijk redenen waarom niemand erover wil praten):
- Het koolstofbudget van 420GtCO2 geeft ons twee kansen op drie om beneden de opwarming van 1,5°C te blijven. Als ik morgen naar Zaventem ga en er mij verteld wordt dat één op drie vliegtuigen nooit zal aankomen, blijf ik gewoon thuis. (Sowieso een goed plan.) Met andere woorden: ook het IPCC neemt risico’s met dat budget. Onaanvaardbare risico’s. Waarom geen budget opstellen met 100 procent kans om gevaarlijke opwarming te vermijden, of beter, 110 procent, want je weet nooit welke lijken er nog uit de kast vallen.
- Je kan dat koolstofbudget vergelijken met een taart. Een taart die we moeten verdelen op een rechtvaardige manier. Zo zou je kunnen besluiten dat landen die zich in het verleden al te goed gedaan hebben aan de taart en al meer dan hun deel naar binnengewerkt hebben tevreden moeten zijn met een kleiner taartpunt. Landen die nauwelijks taart hebben gegeten in het verleden krijgen terecht een groter stuk. Van zo’n rechtvaardige verdeling is nog niets in huis gekomen.
- Vandaag en morgen blijven we onophoudelijk “dingen” produceren die in de toekomst CO2 zullen produceren: schepen, vliegtuigen, auto’s, grasmachines, enzovoort. Toestellen of installaties met een (economische) levensduur. We kunnen inschatten hoeveel die “dingen” aan CO2 gaan uitstoten en dat nu al in mindering brengen van ons koolstofbudget. Op bladzijde 113 van het IPCC rapport dat Greta gebruikt, wordt geschat dat twee derde van het 420GtCO2 budget al gereserveerd is door die nieuwe CO2 uitstotende “dingen” die we produceren. Om bij de metafoor van de taart te blijven: hoewel we taart voor zeven personen hebben, blijven we maar mensen uitnodigen op ons klimaatfeestje. We zullen dus moeten ophouden met mensen uit te nodigen als we willen dat gasten nog iets te eten gaan hebben. Dus ophouden met spullen te produceren die fossiele brandstoffen verbruike,n is de heel ongemakkelijke conclusie van het koolstofbudget.
- Bovendien houden we bij het opstellen van het koolstofbudget - bij het afwegen en bakken van onze CO2 taart - geen rekening met ongenode gasten. De buren die plots op ons feestje komen binnenvallen. CO2 uitstoot door ontbossing, bosbranden, verdrogen van veengebieden en regenwouden, permafrost die smelt, zijn enkele van de ongenode gasten die wel eens een heel stuk van onze CO2 taart kunnen binnenspelen.
Geen brood, toch cake
Dit zijn enkele redenen waarom niemand wil spreken over het koolstofbudget. Waarom politici, journalisten, CEO’s en ngo’s ver weg blijven van een koolstofbudget om beneden gevaarlijke opwarming te blijven. Kortom: voor ons klimaatfeestje bestelden we een taart bij de bakker, maar we zijn er nog steeds niet uit wie het grootste stuk moet krijgen. We nodigden te veel gasten uit en ook de buren kunnen nog onverwacht komen opdagen. Dat, beste Greta, zijn de redenen waarom we niet willen spreken over het koolstofbudget.
Maar het verhaal gaat verder. Het is een nogal vergezochte versie van de uitspraak van Marie-Antoinette van Oostenrijk. Toen ze vernam dat het Franse volk in volle hongersnood geen brood had om te eten, zou ze gezegd hebben: ‘S’ils n’ont pas de pain qu’ils mangent de la brioche!’. (Meestal vertaald als: “Als ze geen brood hebben, dan eten ze toch cake!”).
Dit gebeurt nu ook met onze te kleine koolstoftaart. De scenarioschrijvers van het IPCC voorzagen ook virtuele cake of taart om onze energiehonger te stillen onder de vorm van CDR (Carbon Dioxide Removal). ‘All pathways that limit global warming to 1.5°C with limited or no overshoot project the use of carbon dioxide removal (CDR) on the order of 100–1000 GtCO2 over the 21st century’ (IPCC SR15, SPM). Die 1000GtCO2 zijn twee extra taarten die voorzien worden.
Voor de volledigheid, de banketbakkers van het IPCC zijn er zeker van dat ze onzeker zijn of die extra taart(en) ooit wel in het winkelrek komen te liggen: ‘CDR deployment of several hundreds of GtCO2 is subject to multiple feasibility and sustainability constraints (high confidence).’ Het is dus bang afwachten of die extra taarten ooit op ons klimaatfeestje gaan terecht komen.
Ook over dit onderwerp, het bakken van virtuele taarten, wordt met geen woord gerept in de media. Ook hierover blijft het verbazingwekkend stil. Dat Greta en onze kinderen op uiteindelijk het feestje met een lege maag zullen verlaten, is een zekerheid. “High confidence” zoals ze dat bij het IPCC zeggen.
Bron: Klimaatopwarming, de feiten zonder de franjes
VERVOLG:
Een taart voor Greta Thunberg of een cupcake: het koolstofbudget. (deel 2 / bron)
Vorig jaar verscheen op SO GET INFORMED en in MO het artikel “Een taart voor Greta Thunberg” waar ik het koolstofbudget vergeleek met een taart die verdeeld moet worden. Nu, er is niet één koolstofbudget, er circuleren er verschillende: kleine en grote taarten als het ware. Dat maakt het moeilijk om te spreken over ‘het koolstofbudget’ laat staan dat het een handig beleidsinstrument zou zijn als je kan kiezen uit kleine en grote koolstofbudgetten om een klimaatbeleid te voeren.
In de patisserie is het maken van een taart precisiewerk, alle ingrediënten moeten nauwkeurig worden afgewogen of je krijgt een ‘misbaksel’ van een taart. Ik spreek hier niet van ondervinding, mijn kookkunsten reiken niet zo ver maar ik zag het bij de populaire tv-koks. Ook bij onze koolstoftaart, het koolstofbudget, bestaat er een ingrediëntenlijst. De lijst kan misschien verklaren waarom er zoveel variaties zijn in de receptuur van ons koolstofbudget. Een overzicht:
1. Welke opwarming (°C) wil je vermijden?
De vraag die meteen volgt is: welke klimaatopwarming is gevaarlijk? Het wordt al meteen erg moeilijk want hoe kan je nu ‘afwegen’ wat gevaarlijk is? Misschien moeten we het aan het IPCC, het klimaatpanel van de VN, overlaten om ‘gevaarlijk’ te kwantificeren. Op de afbeelding zie je iets typisch uit de wetenschap: voortschrijdend inzicht. In 2001 dacht men dat bij 4°C opwarming er gevaar was (gele en rode kleur in de balk) en vorig jaar was er consensus dat bij meer dan 1°C opwarming de toestand gevaarlijke consequenties kon hebben. Zullen we een taart bakken om 1,5°C te vermijden? Lijkt mij logisch.
2. Opwarming vermijden of overschrijden?
Het kan raar klinken maar bij het opstellen van een koolstofbudget zijn er twee benaderingswijzen. Het ene budget wordt berekend om opwarming te vermijden en het andere, grotere, budget wordt berekend wanneer die opwarming een feit is. Echter wanneer we de temperatuur laten oplopen tot 1,5°C en dan stoppen met de CO2-uitstoot dan blijft de temperatuur nog enkele decennia verder oplopen. Het duurt een tijd eer een evenwicht wordt bereikt tussen de oceaan (waar het bulk van de opwarming plaatsvindt) en de atmosfeer.
Die exceedance budgetten, die overschrijdende budgetten doen dus niet wat de bedoeling is: de opwarming beneden gevaarlijke 1,5°C houden. Voor onze taart kiezen we dus het avoidance budget, de hoeveelheid CO2-uitstoot om beneden gevaarlijke opwarming van 1,5°C te blijven.
3. Welk risico willen we nemen?
Met de ingrediënten die nu op tafel liggen kunnen we een taart maken om 1,5°C opwarming te vermijden. Maar voor we alles beginnen mengen in een kom best nog eventjes wachten. We weten tot op vandaag nog steeds niet welke extra hoeveelheid CO2 in de atmosfeer welke opwarming gaat veroorzaken. Eigenlijk weten we niet hoeveel CO2 er in de taart ingebakken moet zitten om 1,5°C opwarming te vermijden. We weten niet hoe gevoelig het klimaat is, hoe het gaat reageren met temperatuurstijging, wanneer we de CO2 in de atmosfeer laten stijgen.
Algemeen wordt aangenomen dat de meest waarschijnlijke stijging ongeveer 3°C is bij 560 ppm CO2. Dat is de ECS of klimaatgevoeligheid. We kunnen nu onze koolstoftaart beginnen maken met die meest waarschijnlijke klimaatgevoeligheid maar daar zijn risico’s aan verbonden. Er is een aanzienlijke kans dat de klimaatgevoeligheid groter is dan 3°C, dat we bij eenzelfde hoeveelheid CO2 meer temperatuurstijging gaan krijgen. Dan is er een kans dat onze taart een misbaksel wordt. Hoe groot is die kans? Die vind je terug in de slaagpercentages van elk koolstofbudget. Dat kan gaan van 50%, 66% of 100% slaagkans om ons koolstoftaartje te doen lukken. Gaan we voor de 100% om gevaarlijke opwarming van 1,5°C te vermijden?
4. Het bakken van de taart.
Alle ingrediënten liggen op tafel, tijd om de koksmuts op te zetten en de handen vuil te maken. Onze taart, onze ingrediënten, ons koolstofbudget: gevaarlijke opwarming van 1,5°C vermijden, met een avoidance budget en met 100% kans op slagen. Om eerlijk te zijn ik weet niet of we een taart kunnen bakken ter ere van Greta Thunberg, ik weet zelfs niet of er voldoende op tafel ligt om een ‘cupcake’ te bakken. De kans is reëel dat er niets op de tafel ligt, dat er geen koolstofbudget meer is maar een koolstofschuld.
Om 1,5°C te vermijden (avoidance) met een slaagkans van 50% tot 66% zijn er slechts twee recepten of budgetten beschikbaar in een analyse door wetenschapper Glen Peters. Recepten of budgetten die ons boven 1,5°C brengen (exceedance) met dezelfde slaagkans: 521 stuks. Zie bovenstaande afbeelding.
Als wij, gewone burgers en bakkers, een taart willen bakken dan is er meestal maar één recept. Om gevaarlijke klimaatopwarming van 1,5°C te vermijden zou er eigenlijk om praktische redenen ook maar een koolstofbudget mogen zijn. Op de afbeelding rechts zie je het resterende budget om met 20-66% kans 1,5°C opwarming te vermijden. Dat is 400 miljard ton CO2 (400 Gt CO2) als avoidance budget.
Op dezelfde figuur zie je ook de budgetten voor de exceedance budgetten, die variëren van 600 tot 800GtCO2. Die grote variatie komt omdat andere broeikasgassen zoals methaan al dan niet mee in rekening worden gebracht. Als we een taart voor Greta Thunberg willen bakken om haar te bedanken dan lijkt het eerder dan we met een cupcake komen opdraven als we met 100% zekerheid 1,5°C willen vermijden.
Je kan onze politici het niet kwalijk nemen dat ze kiezen voor de grootst mogelijke budgetten die voorhanden zijn, zeker als ze onwetend blijven over de gevolgen en de slaagkansen om beneden gevaarlijke opwarming te blijven, laat staan dat ze op de hoogte zijn wat gevaarlijke opwarming vandaag nu juist is. (zie afbeelding 2001-2018)
Dat voortschrijdend wetenschappelijk inzicht dringt veel te laat door bij onze beleidsmakers. Het IPCC moet veel duidelijker leren communiceren en eenduidige recepten aanbieden om een koolstoftaart te bakken, om een koolstofbudget op te stellen. Het gebruik van exceedance budgetten, het gebrek aan risicomanagement bij klimaatgevoeligheid (ECS), het uitsluiten van andere broeikasgassen en het introduceren van onbestaande technologie om CO2 terug uit de atmosfeer te zuigen in al de verschillende scenario’s en budgetten zorgt enkel voor het spuien van mist. We moeten die taart echt beginnen te bakken en rechtvaardig verdelen met een duidelijk recept: het koolstofbudget om beneden gevaarlijke opwarming van anderhalve graad te blijven.
Met die inschatting van Glen Peters kunnen we besluiten dat er zelfs geen cupcake meer te bakken valt omdat we jaarlijks 40 Gt CO2 uitstoten en de quote van Peters dateert van 2017. In het artikel in MO van vorig jaar vind je ook nog andere obstakels om met een koolstofbudget een klimaatbeleid te voeren, om een taart te bakken voor Greta Thunberg. Hopelijk wordt er in het volgende grote IPCC-rapport wat minder mist gespuid over het resterende koolstofbudget.
