Bosbranden in Australië

1. Dossier 'Bosbranden in Australië' @ VRTNWS met heel wat beeldmateriaal en duiding.

2. Sir David Attenborough geeft in zijn docu 'BBC - Climate Change: the facts' meer info over de uitzonderlijke droogte in Australië. 

3. Blijf op de hoogte via de facebookpagina 'Eerste hulp bij klimaatverwarring' van klimaatexpert Pieter Boussemaere. Hij geeft meer duiding in zijn post van 05-01-2020: 

Wat maakt de bosbranden in Australië zo uitzonderlijk? En zijn ze wel het gevolg van de klimaatopwarming?

- Elke zomer (december-februari) zijn er grote bosbranden in Australië die dood en verderf zaaien. Zo eisten de bosbranden van 2009 maar liefst 173 mensenlevens. Toch zijn de huidige bosbranden van een totaal andere orde:
1) Er is ten eerste de omvang. Met meer dan 60 duizend vierkante kilometer (2x België), staan de huidige bosbranden nu al – en ze zijn nog lang niet onder controle – met stip op nummer 1. De omvang is zelfs zo groot dat brandweerlui vooral machteloos moeten toekijken.
2) Ten tweede startte het ‘bosbrandseizoen’ veel vroeger dan gewoonlijk en duurt ze nu ook al veel langer dan normaal. De eerste bosbranden startten reeds in de vroege Australische lente (september !), en sindsdien namen ze alleen maar toe in kracht en omvang.

- Wat heeft de klimaatopwarming er mee te maken?

De klimaatopwarming op zich veroorzaakt uiteraard geen bosbranden, maar ze maakt ze wel erger en gevaarlijker. Brandgevaar neemt namelijk toe door 4 factoren:
1) langdurige droogte, wat voor droge brandstof zorgt (extreem brandbare takken, grassen, blaadjes, …)
2) hoge temperaturen
3) droge lucht
4) harde winden

En je raadt het al: 2019 was (voorlopig) het warmste én droogste jaar in Australië sinds de start van de metingen in 1910. En wat nu gebeurt hebben Australische wetenschappers jaren geleden al uitvoerig voorspeld.

Zo staat in het 2008 Garnaut-klimaatrapport, dat er kwam op vraag van de toenmalige Australische regering, letterlijk het volgende te lezen:

“Fire seasons will start earlier, end later and be more intense. This effect increases over time BUT SHOULD BE DIRECTLY OBSERVABLE BY 2020." (zie afbeelding)

- Ondertussen wil de Australische eerste minister Scott Morrison niet weten van een krachtiger klimaatbeleid. Nochtans kegelde zijn land, sinds zijn bewind, alsmaar meer broeikasgassen in de atmosfeer. Dat brengt Australië nu in een lastig parket. 

"Dit is steenkool. Wees niet bang. Vrees niet, het zal je geen pijn doen [...] Diegenen aan de overkant hebben een ideologische, pathologische angst voor steenkool. Steenkoolfobie bestaat wel niet als woord, maar dat is de ziekte waar die aan de overkant aan lijden. En die ziekte ondermijnt onze jobs... alleen wij hebben een passie voor jobs en bedrijven..."

Het zijn de historische woorden van de Australische eerste minister Scott Morrison in 2017. Het moge duidelijk zijn dat de klimaatopwarming hem geen barst kan schelen. En ja, steenkool ligt zeker mee aan de basis van de Australische economie. Maar het gebruik van steenkool komt natuurlijk ook met nadelen, en die nadelen beginnen vandaag aardig aan te tikken en behoorlijk wat geld te kosten.

Desondanks stelt het Australische klimaatbeleid nog steeds weinig voor. Enkele cijfertjes:
- Met een jaarlijkse CO2-emissie van 420 miljoen ton behoort Australië met z’n amper 25 miljoen inwoners tot de 16 grootste uitstoters ter wereld.
- Australië behoort, samen met onder meer de VS, Canada, Saoedi-Arabië en Oman, tot het clubje landen met de hoogste CO2-uitstoot per inwoner.
- Bijna 2/3e van alle elektriciteitsopwekking komt van steenkoolverbranding.
- Na een zekere stabilisatie tussen 2009 en 2014, kegelt Australië jaarlijks weer meer broeikasgassen in de atmosfeer, met een absoluut record in 2018 (de cijfers voor 2019 zijn nog niet binnen).
- Australië is met een marktaandeel van 37,8% met voorsprong de grootste steenkoolexporteur ter wereld. Bekijk je alle fossiele brandstoffen samen (per CO2 Gt potential), dan bekleedt Australië de derde plaats, na Rusland en Saoedi-Arabië. 
- Australië kreeg samen met onder meer de VS, Rusland, Turkije, Saoedi-Arabië en Japan de slechtst mogelijke score op de zogenaamde Climate Change Performance Index. Deze index baseert zich op 4 categorieën: 1) broeikasgasuitstoot 2) hernieuwbare energie 3) energiegebruik 4) klimaatbeleid (zowel intern als extern)

Wie de Australische ministers met deze realiteit confronteert, krijgt steevast hetzelfde riedeltje te horen. Een riedel waar alle verwarringzaaiers ter wereld je graag mee om de oren slaan: “Australië heeft uiteindelijk maar een klein aandeel in de totale wereldwijde uitstoot (1,3%). Wat maakt het uit als wij onze uitstoot naar beneden zouden halen als China, India of de VS dat niet doen?” 

Ik antwoord graag met de woorden van de gewezen korpschef van de brandweer van de zwaar getroffen Australische provincie New South Wales, Greg Mullins: “How can our prime minister go to President Trump or to other countries and say, look: our country is burning. We’re doing our bit. You now need to do your bit? We can’t do that at the moment because we don’t have the moral or ethical standing to be able to make those phone calls.” 

Het is dan ook niet te verwonderen dat Australië tot op heden maar weinig hulp kreeg uit het buitenland. Enkel de VS en Canada bieden de komende dagen eerder bescheiden hulp aan. 

Post van 4 januari 2020:

Wat nu al vele weken bezig is aan de andere kant van de wereld, begint alle verbeelding te tarten. Het vuur legde nu al zes keer meer hectares in de as, dan de recente grote bosbranden in het Amazonewoud voor elkaar kregen. En het einde van dit inferno lijkt nog niet in zicht.

En toch, toch ben ik tegelijkertijd niet helemaal verrast. De afgelopen 11.000 jaar schommelde de gemiddelde wereldtemperatuur namelijk steevast binnen een bandbreedte van een kleine 1° Celsius. Dankzij deze relatief stabiele wereldtemperatuur kon de menselijke beschaving tot volle bloei komen. Het zorgde voor de val en de opkomst van alle beschavingen uit onze geschiedenis: van de Oude Egyptenaren tot de eerste beschavingen in Amerika, van de Oude Grieken tot de oude Chinese keizerrijken. Ook de enorme bevolkingsexplosie van amper 5 miljoen mensen omstreeks 12.000 jaar geleden tot de bijna 8 miljard vandaag kon alleen maar gebeuren dankzij die 'saaie' bandbreedte van de afgelopen 11.000 jaar.

Maar zo'n honderd jaar geleden begon de gemiddelde temperatuur op aarde plots snel te stijgen. Aanvankelijk speelde die stijging zich nog uitsluitend af binnen de marges van de natuurlijke bandbreedte van de afgelopen 11.000 jaar. Maar zo'n vier jaar geleden schoten we voor het eerst door het plafond. Sinds pakweg 2015/16 zijn we definitief een wereld binnengestapt die geen enkele menselijke beschaving voor ons ooit heeft meegemaakt. Want de gemiddelde wereldtemperatuur schommelt nu continu tussen de 1° en 1,5° Celsius boven het laagste punt binnen die natuurlijke bandbreedte. Logisch dat we nu steeds vaker geconfronteerd worden met natuurgeweld dat geen mens zich kan herinneren. Zelfs onze geschiedenisboeken weten er geen raad meer mee.

Is dit dan het begin van het einde van de wereld? Zeker niet, maar het sluipend gif van de klimaatopwarming zal onze huidige menselijke beschaving wel zwaar op de proef stellen. Alles wat we ooit vanzelfsprekend vonden, zal een tik krijgen. Hopelijk zijn we flexibel en clever genoeg om daar mee om te gaan en vooral om nog grotere opwarming tijdig tegen te gaan.

4. Australian Academy of Science legt in deze video uit waarom de bosbranden het gevolg zijn van de klimaatverandering.

5. De Telegraaf: Paniek in Australië: mensen vluchten naar zee (31 dec. 2019)

6. ‘A tipping point is playing out right now’ says climate scientist Michael Mann | ABC News

7. VRTNWS: Bosbranden in Australië zullen ook ons doen zweten: "De oven van de wereld" (6 januari 2020)

Al maanden bedreigen hevige bosbranden mens en dier in Australië. 24 mensen zijn omgekomen, twee zijn nog vermist, duizenden huizen zijn verwoest en ontelbare dieren vonden de dood in de vlammenzee. Droevig, denkt u, maar ach, Australië, dat is ver weg. Toch kunnen ook wij de impact van de bosbranden aan de andere kant van de wereld voelen. Hans Verbeeck, professor bos- en vegetatie-ecologie aan de UGent geeft meer uitleg. De bosbranden in Australië hebben ondertussen al een gebied zo groot als vijf keer de oppervlakte van België in de as gelegd. Niet alleen de omvang, maar ook de duur van de branden is verontrustend: elk jaar is er wel een periode waarin er branden zijn, maar dit jaar is die veel vroeger begonnen dan anders. Dit weekend zorgde een aantal plensbuien en een daling van de temperatuur voor een adempauze voor de hulpdiensten. Maar het gevaar is nog niet geweken. "Het kan nog meer dan een maand duren vooraleer het droogseizoen voorbij is", zegt Hans Verbeeck, professor bos- en vegetatie-ecologie aan de UGent. Een satelliet van de NASA heeft ook vastgesteld dat er dit jaar zo'n drie à vier keer meer branden zijn dan normaal.

Waarom is dat ons probleem? 

De uitstoot van broeikasgassen zoals CO2 zorgt voor de opwarming van het klimaat. "Bossen kan je zien als CO2-containers, ze nemen wereldwijd CO2 op uit de lucht en slaan die op. Als de bossen vergaan in branden, kunnen ze geen CO2 meer opslaan, én komt de opgeslagen CO2 vrij in de atmosfeer. Dat dubbele effect is wereldwijd voelbaar", legt professor Verbeeck uit. "In 2011, een erg nat jaar, konden we het omgekeerde merken. Toen groeiden de bossen meer aan dan normaal, en dat was toen ook voelbaar in de concentratie van CO2 wereldwijd." De stijging van CO2 in de lucht zal dit jaar dus sneller gaan dan normaal, dat is het globale effect van de bosbranden. Bomen zorgen echter ook voor afkoeling, omdat ze water verdampen. Als de bossen afbranden, dan is er dus minder afkoeling, waardoor de opwarming van de aarde sneller gaat. "Dit zal vooral voor een lokale opwarming van het klimaat zorgen", zegt professor Verbeeck. "De waterverdamping is een uitlaatklep voor opwarming." Maar, omdat dit lokale klimaat zodanig ontwricht raakt, kan het zichzelf niet meer herstellen. Het bos verandert zo in grasland.

Omslagpunt

Die lokale verandering van het klimaat heeft dan ook een globaal versterkend effect. Eenvoudigweg: als de bossen zichzelf niet meer kunnen herstellen, is er minder CO2-opslag, waardoor er ook globaal meer opwarming is van het klimaat. Daardoor zijn er dan weer minder bomen, meer opwarming, enzovoort, de start van een vicieuze cirkel. Daarom noemen we zo'n lokale klimaatverandering een tipping point, of omslagpunt. Kan dit ook op andere plaatsen dan Australië gebeuren? "Wat we nu zien ligt eigenlijk binnen de lijn van de verwachtingen. Dit soort scenario's worden door computersimulaties eigenlijk al twintig jaar voorspeld", zegt professor Verbeeck. "De frequentie, intensiteit en oppervlakte van bosbranden zal toenemen. Dat is geen rooskleurig vooruitzicht. Ik hoop dat dit soort fenomenen die de wetenschappelijke modellen bevestigen een trigger kan zijn voor beleidsmakers om stappen te ondernemen. Zo kunnen de branden toch nog iets positiefs teweeg brengen, besluit Verbeeck. 

Beluister hier het volledige gesprek met professor Hans Verbeeck in "Nieuwe feiten" op Radio 1.

8. Hottest day on record in Sydney - Nine News Australia (4 jan. 2020)

9. Grafiek

Op deze grafiek van klimaatwetenschapper Robert Rohde kan je duidelijk zien hoe het klimaat van Australië door de opwarming afglijdt naar warmer en droger, ideale omstandigheden om mega branden te veroorzaken. De rode bolletjes vertegenwoordigen de recente periode ( 2000-2019), de zwarte het begin van de metingen. Een grafiek zegt meer dan duizend woorden. (via Klimaatopwarming, de feiten zonder de franjes)

10. Kaarten

Anyone wondering about why those fires in Australia are burning so intensely and in such weird locations: just look at the weather data of the past year(s).

fig 1: regions where 2019 was warmest year on record.
fig 2: rain anomaly over the period 2018-2019. Dark red is lowest on record, which is 'coincidently' where the heaviest fires burned.

Kaarten via Australian Government - Bureau of Meteorology 

Info via Joris Meys (Twitter)